Aktualności
powrót
Osteoporoza – cicha epidemia po menopauzie
29-01-2023Osteoporoza to choroba szkieletu kostnego w wyniku zmiany gęstości mineralnej kości i zaburzenia jej struktury i jakości. Jest to proces nieunikniony związany z wiekiem i dotyczy często kobiet po menopauzie oraz mężczyzn w podeszłym wieku. Osteoporoza często przebiega podstępnie i bezobjawowo, dlatego nazywana jest „cichą epidemią”. Choruje na nią około 35% kobiet, a ryzyko złamania kości w tej grupie wynosi ok. 40%. Pierwszymi objawami tej choroby jest ból związany ze złamaniem kości. Niekiedy chorzy nie potrafią przypomnieć sobie urazu, a przecież nawet niewielki ruch, kaszel, schylenie się, podniesienie jakiegoś przedmiotu w zaawansowanej osteoporozie może doprowadzić do złamania.
Osoby z grupy ryzyka.
Osoby z grupy ryzyka takie jak: kobiety po menopauzie, mężczyźni powyżej 65 roku życia powinny się zgłosić do lekarza w celu ustalenia dalszego postępowania.
Szybka diagnostyka w kierunku osteoporozy konieczna jest u pacjentów, u których wystąpiły objawowe złamania osteoporotyczne. Osteoporoza jest związana z starzeniem się organizmu zatem jest to proces nieodwracalny, dlatego całkowite wyleczenie jest nie możliwe. Ale wcześnie stosowana profilaktyka może spowolnić ten proces.
Czynniki wpływające na pojawienie się osteoporozy to:
zła dieta (głównie mała podaż wapnia, witaminy D, niedożywienie), niedobór estrogenu (hormon płciowy u kobiet), palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, mała aktywność fizyczna oraz niedostateczna ekspozycja na światło słoneczne.
Leczenie osteoporozy to głównie odpowiednia dieta
Wapń. Jest niezbędnym składnikiem zdrowej kości, dlatego tak ważne jest dostarczanie go organizmowi w odpowiedniej ilości. Zapotrzebowanie dobowe na wapń jest różne:
– u dzieci do 10. roku życia wynosi 800 mg
– u młodzieży i osób dorosłych 1000 mg
– u kobiet w ciąży, w trakcie karmienia piersią i po menopauzie oraz u osób w wieku podeszłym – 1500 mg.
Najlepszym źródłem wapnia jest pokarm, niestety w diecie polskiej jego podaż jest często nawet o połowę mniejsza od zalecanej. Najwięcej wapnia dostarczają mleko i jego przetwory, pozostałe pokarmy zawierają go zbyt mało lub słabo się wchłaniają z przewodu pokarmowego. Na przykład około 1000 mg wapnia zawarte jest w 3 szklankach mleka, 2 szklankach mleka i 2 plasterkach żółtego sera, 3–4 kefirach, 1000 mg białego sera, 3 jogurtach. Produkty odtłuszczone zawierają tyle samo wapnia co pełnotłuste. Osobom, które nie tolerują mleka poleca się mleko wzbogacone w laktozę lub kefiry i jogurty.
W wapń wzbogacone są liczne produkty, np. płatki śniadaniowe i soki owocowe. Pokarmy zmniejszające wchłanianie wapnia to szpinak i inne warzywa zawierające kwas szczawiowy, ziarna zbóż zawierające kwas fitynowy, np. otręby pszenne (spożywane w dużych ilościach), i prawdopodobnie również herbata. Jeśli pokrycie zapotrzebowania na wapń samą dietą nie jest możliwe, wskazane jest stosowanie preparatów wapnia.
Witamina D. Jest niezbędna do utrzymania prawidłowego stężenia wapnia w organizmie. W Polsce odpowiednie nasłonecznienie panuje od połowy czerwca do połowy września, a wystarczający czas przebywania na słońcu aby wytworzyć odpowiednią ilość witaminy D wynosi 2–3 razy w tygodniu po 15 minut. W pozostałych miesiącach należy uzupełniać witaminę D z pokarmami (tłusta ryba, śledź, makrela, mleko, jajko, margaryna) oraz preparaty witaminy D przyjmowane po konsultacji lekarskiej.
Fosfor. Zarówno jego niedostateczne, jak i nadmierne spożycie niekorzystnie wpływa na stężenie wapnia w ustroju. Dobowe zapotrzebowanie na ten pierwiastek wynosi 700–900 mg; jego źródłem są sery, mięso, ryby, chleb i jaja. Ze względu na jego rozpowszechnienie i łatwe wchłanianie z przewodu pokarmowego rzadko stwierdza się niedobór fosforu z przyczyn dietetycznych.
Białko. Zalecane dzienne spożycie białka wynosi 1–1,5 g/kg mc. Niedobór białka u dzieci prowadzi do zaburzeń wchłaniania wapnia, a u osób starszych powoduje utratę masy kostnej, zmniejszenie siły mięśniowej (co sprzyja upadkom), a także złe gojenie się złamań. Należy pamiętać, że zbyt duże spożycie białka również niekorzystnie wpływa na gospodarkę wapnia, zwiększając jego utratę z moczem.
Kawa. Przypuszcza się, że spożycie powyżej 3 filiżanek kawy dziennie, zwłaszcza przy niedostatecznym spożyciu wapnia, przyspiesza rozwój osteoporozy.
Inne czynniki dietetyczne
Niekorzystny wpływ ma również niedobór magnezu, witaminy C i witaminy K oraz nadmiar sodu i fluoru.
Zaprzestanie palenia tytoniu
Palenie przyspiesza rozwój osteoporozy. Poprzez zwiększenie stężenia różnych substancji toksycznych (np. kadmu) prowadzi do zmniejszenia stężenia wapnia, a tym samym pogarsza strukturę kości. U kobiet palących obserwuje się także wcześniejszą menopauzę. Zaleca się całkowite zaprzestanie palenia tytoniu.
Aktywność fizyczna
Kość jest żywą tkanką, która dostosowuje swoją budowę tak, aby jak najlepiej sprostać codziennym obciążeniom. Brak aktywności ruchowej powoduje osłabienie kości i zwiększoną podatność na złamania; zła sprawność ruchowa zwiększa ryzyko upadków. Dlatego zaleca się wykonywanie umiarkowanej aktywności fizycznej (np. chodzenie, pływanie) co najmniej 3 razy w tygodniu przez 30 minut.
Zmiany stylu życia zapobiegające osteoporozie, w szczególności u osób z osteoporozą pomenopauzalną powinno się stosować bezterminowo. Konieczna jest okresowa kontrola lekarska (z reguły 1–2 razy w roku), pozwalająca ocenić skuteczność stosowanych metod oraz rozważyć wskazania do dalszego leczenia. Konieczna może być okresowa kontrola gospodarki wapniowo-fosforanowej, a u niektórych pacjentów badanie densytometryczne kości.
Warto też wybrać się do ginekologa, który podpowie na jakim etapie rozwoju osteoporozy i w jaki sposób uzupełniać niedobory hormonów w tym estrogenu, którego odpowiedni poziom jest niezbędny aby przeciwdziałać objawom osteoporozy w okresie menopauzy.
Pamietaj! Jesteś po menopauzie i chcesz uniknąć osteoporozy? Zadbaj o zdrowy tryb życia!
Cierpisz na schorzenia typowe dla okresu menopauzy? Zwróć się po pomoc do Poradni Endokrynologicznej i/lub Ginekologicznej.
Z życzeniami zdrowia
dr n.med. Rafał Adamczak
ginekolog-położnik
Klinika Zdrówko
